Osmanlı Devleti Nahıl'ından Ürgüp Nahıl Övme Geleneğine

Osmanlı imparatorluğu yıllarında günlerce, hatta haftalarca süren şenliklerde evlilik ve sünnet törenlerinin en önemli unsurlarından birisi olan nahıl, yine bu şenliklerin vazgeçilmezi olan “geçit törenlerinin” en önünde yer alırdı. Nahıllar, balmumundan meyveler, çiçekler, değerli taşlar, yaldızlı kâğıtlar, aynalar ile süslenerek sokaklarda bu şenlikleri izleyen halkın önünden büyük bir ihtişamla geçirilirdi. Bir nevi ağaca benzeyen nahıllar düğün sahibinin mali gücüne ve toplumdaki statüsüne uygun olarak süslenirdi. Çam ağacı ya da serviyi andıran nahılların Osmanlı İmparatorluğu yıllarındaki büyüklüğü o döneme şahit olmuş pek çok tarihçiyi hayran bırakmış ve kayıt altına alınmışlardır. Örneğin 1582 yılında III. Murad'ın oğlu Şehzade Mehmed'in sünneti için yapılan ve 52 gün süren düğünde nahıllar yollardan geçirilirken, büyüklüğü sebebiyle zorluklar çıkmış, bu yüzden bazı yerlerde balkon ve saçakları gerekli ücretler ödemek kaydıyla yıkmışlar, bazı yerlerde de evler bütünüyle istimlak edilmiştir.

Osmanlı İmparatorluğu yıllarında saray sünnet/evlenme törenlerinde ve savaşlardan galip gelindiğini anlatan törenlerde ‘geçit alayı' olarak uygulanan bir gelenek olan ‘Nahıl', günümüzde Nevşehir'e bağlı Ürgüp ilçesinde bazı icat edilmiş geleneksel özellikler ile birlikte sünnet ve düğün törenlerinde “Nahıl Övme” geleneği olarak hayat bulmaktadır. İmparatorlukta yapılan bu uygulamanın hangi yolla ya da yollarla Ürgüp'e taşındığı konusunda kesin bilgiler olamasa da iki ihtimal ağırlık basmaktadır. Ya Nevşehir'li Damat İbrahim Paşa'nın etkisiyle ya da Âşık Mahfi Baba'nın etkisi ile bu bölgeye taşındığı düşünülmektedir. Nahıl her ne kadar şekil açısından İstanbul'dakine benzese de uygulama şekli ve kullanılış amacı açısından İstanbul'dakinden farklıdır. Çalışmamızda Nahıl'ın Osmanlı İmparatorluğu ve daha önceki dönemlerde –özellikle Türklerde ağaç süsleme geleneğine bağlı olarak form benzerliği gösteren gelenekler ile olan bağlantısı incelenmiş ve günümüzde Ürgüp'te yapılan tören uygulamasının özellikleri göz önüne serilmeye çalışılmıştır.

Nahıl Övme, Ürgüp ve yöresinde evlenecek erkeğin uğurunun açılması, toplumda prestijinin yükselmesi için oldukça yaygın bir gelenektir. Nahıl Âdeti, tavuk/baklava dağıtımı ile başlayıp “nahıl övme” ile devam eden süreçteki törenin tamamına verilen addır. Tören esnasında kullanılan süslenmiş (obje olan) ağaç ise nahıl'dır. Nahıl yapan kişiye “nahılcı” nahıl övme töreninde gazel okuyan kişiye ise “nahıl övücü” denilmektedir. Yazılı metinlerde Ürgüp Nahıl'ına ilk olarak 1946 yılında Ürgüp/Ortahisar Başöğretmeni Ali Baran'ın “Ürgüplü Saz Şairi Mahfi 17911853” adlı kitabında rastlanılmıştır. Âşık Mahfi Baba'ya ait gazelin nahıl övme'de okunuyor olması geleneğin yörede 1800'lü yıllara kadar uzandığının bir göstergesidir diyebiliriz. Geleneğin giderek gözden düşmeye başladığı son yıllarda nahıl gazelini okuyan kişilerin sayısı azalmıştır. Bu nedenle geleneğin devamlılığı konusunda özveri gösteren birkaç kişi sayesinde hem gelenek hem gazel bazı değişiklikler ile günümüze kadar gelebilmiştir. Günümüzde, “nahıl övme” sadece Nevşehir İlimizin ilçesi olan Ürgüp'te görülmektedir..